Vacip Kurban Nedir? Şartları Nelerdir?

Vacip Kurban Nedir?
Zilhicce ayının onuncu, on birinci, on ikinci günleri ile on birinci, on ikinci gecelerinde kurban olma şartlarını ve sebeplerini taşıyan, ibadet ve Allâh’a yakınlık niyeti ile kesilen deve, manda, sığır, koyun ve keçi gibi beş nevi hayvana kurban denir. Vacip kurban kesmekle dini bir vecibe yerine getirildiği gibi Hz. Allah’a bir şükrün ifadesidir. Aynı zamanda paylaşma ve yardımlaşma duyguları da pekiştirilmiş olur.

Kurban Kimlere Vaciptir?
Vacip kurban, belirli şartları yerine getiren kişiler tarafından kesilmesi gereken bir kurban türüdür. Zarûrî ve aslî ihtiyaçlarından ve borçlarından başka nisâb miktarı malı olan her Müslümanın senede bir kere, Kurban Bayramı günlerinden birinde kurban kesmesi vaciptir. Birinci gün kesmek efdaldir.
Aslî ve zarûrî ihtiyaçlar şunlardır: Evi, evinin kâfî miktarda eşyası, bineği (atı veya arabası), üç türlü giyeceği -yani iş elbisesi, günlük giydiği elbise, bayram ve benzeri günlere mahsus elbisesi- kendisinin ve nafakası kendisi üzerine vacip olanların bir aylık nafakalarıdır. Bundan fazla olarak 80,18 gr altın veya aynı kıymette başka bir şeye sahip olan kimselerin sadaka-i fıtır (fitre) vermesi ve kurban günlerinde kurban kesmesi vacip olur.

Hür, mukîm ve nisâba mâlik bir Müslümanın küçük çocukları için de kurban kesmesi müstehabdır. Zâhiru’r-Rivâye’de böyledir. Fetva, buna göredir. İmâm Hasan bin Ziyâd’ın, İmâm-ı Âzam Hazretlerinden rivâyetine göre ise bu kişinin, küçük çocuğu için kurban kesmesi vaciptir.

İmâm-ı Âzam ve İmâm Ebû Yûsuf Hazretlerine göre kurban kesmekle mükellef olmak için, akıllı ve bâliğ (ergin) olmak şart değildir. Delinin ve henüz bâliğ olmamış çocuğun mallarından, babaları yahut vasîleri, kurban keser ve onlara yedirirler. Yediklerinden artanı, bunlar için (elbise gibi) kendisi ile faydalanılan bir şey ile değiştirebilirler. Fakat İmâm Muhammed’e göre kurban kesmekle mükellef olmak için, akıllı ve bâliğ olmak şarttır.

Vacip Kurban Ne Zaman Kesilir?
Kurban, kesmeye mahsus olan günlerde (Kurban bayramının 1. 2. ve 3. gününde ve Şâfiî Mezhebi’nde 4. günü dâhil, akşam vaktine kadar) zengin (yani nisâba mâlik) olan kimsenin de kurban kesmesi vacip olur.

Hangi Hayvanlar Kurban Olarak Kesilebilir?
Kurban edilmeleri câiz olan hayvanlar; koyun, keçi, sığır, manda ve devedir. Kurban edilecek hayvanın sağlıklı, kusursuz ve belirli bir yaşta olması gerekir.

-Bir yaşını bitirip iki yaşına girmiş koyun ve keçi, iki yaşını bitirip üç yaşına girmiş sığır ve manda, beş yaşını tamamlayıp altı yaşına girmiş olan deve, kurban olur. Ancak kuzu büyük olup bir senelik koyundan fark olunamazsa ve altı ayını tamamlamışsa kurban olur. Kurban, vahşî (yabânî) olmamalıdır.

-Bir sığır, bir manda veya bir deve, en çok yedi kişi için kurban olur. Yani yedi kişi müşterek olarak bir sığırı veya deveyi kurban edebilirler. Ortaklar, yedi kişiden az, tek veya çift olabilir.

-Bir koyun veya bir keçi, yalnız bir kişi için kurban olur. Bir kimse, arzu ederse iki koyun da kurban edebilir. Zira, Resûl-i Ekrem (s.a.v.) Efendimiz, her sene iki koç kurban ederdi. Vedâ Haccı’nda yüz deve kurban etmişlerdi.

-Ortakların; inek, öküz, deve veya manda kurban ederken, kurbanı hep birlikte almaları veyahut içlerinden birine vekâlet vermeleri müstehabdır.

-Bütün ortakların Müslüman olmaları, kurbanda ibadete, sevap ve fedâ-yı nefse (kendilerinden bedel olmasına) niyet etmeleri, hisselerinin müsâvî (denk) olması şarttır. Bir ortağın hissesi, kurbanın bütün bedelinin 1/7’sinden az olmamalıdır.

-Ortakların bazısı vacip kurbana, diğerleri sünnet, nâfile, nezir (adak) veya akîka kurbanına niyet etse yahut ortakların bazısı ölmüş olsa yahut sabî veya bunamış olsa da kurban câiz olur.
Vekaletle Kurban Kesmek Caiz Midir?
Vekalet, bir kişinin adına işlem yapma yetkisini ifade eder. Kurban vekaleti, bir kişinin kurbanını kesmesi için başka bir kişiye yetki vermesidir. Kurban Bayramı’nda kurban kesmek isteyen kişiler, vekalet vererek başka bir kişiye kurban kestirebilirler.
Vekalet verme işleminin illla kurbanın kesileceği anda yapılması şartı yoktur kurban kesilmeden önceki herhangi bir vakitte vekalet verilebilir. Vekalet verilen kişi, kurban kesim işlemini yerine getirir ve kurbanın etlerini ihtiyaç sahiplerine dağıtabilir. Bu şekilde kurban kendisine vacip olan kimse kurban vecibesini yerine getirmiş olur.

Kurban Eti Nasıl Paylaştırlır?
Peygamber Efendimiz(sav)’in Hadis-i Şeriflerinden işaretle kurban etinin üçe taksîmi müstehabdır:
-Üçte biri, sadaka olarak verilir.
-Üçte biri, akraba ve dostlara hediye edilir veya ziyafet verilir.
-Üçte biri de nafakaları (geçimleri), üzerine vacip olan kimselere yedirilir.

Kurban etinin bir kısmını hediye etmek veya etin tamamını bağışlamak câizdir.
Kurban kesen kimse ihtiyaç sahibi ise, kurbanını ev halkına yedirmesi efdal ve müstehaptır.

KURBANA AİT BAZI HÜKÜMLER
Bir kimse, vakti içinde kurbanını kesmeyip kıymetini sadaka olarak verse, kurban vecibesini edâ etmiş olmaz.
-Zengin olan kimseler kurban kesmeyip kurbanın kesileceği vakti geçirseler, kurbanın kıymetini sadaka olarak vermeleri lâzım gelir. Ancak fakirler ve kurban nezreden (adayan) kimseler, aldıkları kurbanı kesmeyip vakti geçerse, kurbanın kendisini sadaka olarak vermeleri vacip olur.
-Fıtır sadakası (fitre) ve kurban, vacip olduktan sonra sahibi fakir düşse, ömrü içinde bunları edâ etmedikçe bunlar kendisinden düşmez. Ya kıymetlerini veya aynını (kurbanın kendisini) sadaka olarak vermeleri vacip olur.
-Zengin olan çocuk için kendi malından kurban kesilmesinde ihtilaf vardır. İhtiyatlı olan ve tercih edilen, kurban kesilmesidir.